Το άγνωστο βαλκανικό σινεμά

O βαλκανικός κινηματογράφος ανθεί και οι Ματιές στα Βαλκάνια, το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης που εστιάζει σε αυτόν, ενδεχομένως να αποδειχθεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα της εφετινής 51ης διοργάνωσης. Κατ΄ αρχάς, το αφιέρωμα στη σχολή κινουμένων σχεδίων του Ζάγκρεμπ είναι από μόνο του ένα κινηματογραφοφιλικό γεγονός.

Σαράντα επτά ταινίες 28 δημιουργών θα συστήσουν ύστερα από πάρα πολλά χρόνια στην Ελλάδα μία από τις σπουδαιότερες σχολές κινουμένων σχεδίων της κινηματογραφικής ιστορίας η οποία τύποις γεννήθηκε το 1958 στο Φεστιβάλ Καννών. Τότε που ο κορυφαίος ιστορικός του σινεμά Ζορζ Σαντούλ παρατήρησε για πρώτη φορά ότι οι ταινίες κινουμένων σχεδίων της εταιρείας Ζagreb Film διέθεταν μια πρωτόγνωρη δυναμική, καθώς και κοινά στοιχεία: έλλειψη διαλόγου, έκφραση μέσα από τη μουσική και τους ήχους, τολμηρή θεματική σε μια ενιαία γραφή με ιδιαίτερη φυσιογνωμία.

Το αφιέρωμα διατρέχει την ιστορία του στούντιο, από τον σχηματισμό και την καθιέρωσή του τη δεκαετία του ΄50 ως και σήμερα. Μέσα από πέντε προγράμματα καταγράφονται χρονολογικώς η εξέλιξη της σχολής, οι συνέργειες των δημιουργών- οι οποίοι ελλείψει οικονομικών πόρων συνεργάζονταν στενά μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον-, η χρυσή εποχή των δεκαετιών του ΄60 και του ΄70 και η σύγχρονη μετεξέλιξή του μετά τον κατακερματισμό της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας.

Ξεχωριστή θέση θα έχει το έργο του πολυβραβευμένου καρτουνίστα Μποριβόι Ντοβνίκοβιτς (Μπόρντο), ο οποίος στα 80 του εξακολουθεί να ανανεώνει μια τέχνη που υπηρέτησε για περισσότερα από 60 χρόνια. Ο Μπόρντο θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη με αφορμή το αφιέρωμα για να παρουσιάσει τις ταινίες του και να μιλήσει με το κοινό. Από τη σύγχρονη παραγωγή βρίσκουμε ταινίες όπως το «Αurora» του Ρουμάνου Κρίστι Πούιου, ο «Φθόνος» του Τούρκου Ζεκί Ντεμιρκουμπούζ, που ανιχνεύει τα πολλαπλά πρόσωπα της ζήλιας, αλλά και το «Cirkus Columbia» του Βόσνιου Ντάνις Τάνοβιτς που πρωτοπροβλήθηκε στο περασμένο Φεστιβάλ Βενετίας και υπήρξε η επίσημη πρόταση της ΒοσνίαςΕρζεγοβίνης για το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Αντιστοίχως η βραβευμένη με Αργυρή Αρκτο στο Φεστιβάλ Βερολίνου ταινία του πρωτοεμφανιζόμενου Ρουμάνου Φλορίν Σερμπάν «Αν θέλω να σφυρίξω, σφυράω», που επίσης θα προβληθεί στις Ματιές, είναι η επίσημη πρόταση της Ρουμανίας για την 83η απονομή των Οσκαρ.

Στην ταινία του Σέρβου Ολεγκ Νόβκοβιτς «Ασπρος, άσπρος κόσμος»πένθιμα τραγούδια αναδύονται από τη μελαγχολία των Βαλκανίων, ερμηνευμένα από χαρακτήρες ηττημένους, αποδεκατισμένους, που πασχίζουν να βρουν ισορροπία και νόημα στη ζωή τους. Στην ίδια βιομηχανική ξεχασμένη πόλη, το Μπορ, εκτυλίσσεται και το «Τilva Ros», πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του επίσης Σέρβου Νίκολα Λετσάιτς. Στο κατώφλι της ενηλικίωσης οι χαρακτήρες του «Τilva Ros» διεκδικούν μια θέση στον κόσμο των μεγάλων, ενώ ταυτόχρονα γραπώνονται από τον αυθορμητισμό της ηλικίας τους, αρνούμενοι να απολέσουν όσα τους ορίζουν. Οι σκεϊτάδες, δημιουργοί jackass βίντεο ήρωες, υποδύονται τους εαυτούς τους προσδίδοντας στην ταινία μια handmade αίσθηση, αυθεντικότητα στις ερμηνείες και νεανική διάθεση.

Για μία ακόμη χρονιά η δουλειά του υπευθύνου των Ματιών στα Βαλκάνια Δημήτρη Κερκινού πιάνει τόπο. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα πραγματοποιηθεί από την Παρασκευή 3 ως το Σάββατο 11 Δεκεμβρίου.

Πηγή: Το Βήμα (26.11.2010).