Τετρακόσια χρόνια ελληνικού βιβλίου σε 2.000 τόμους

O Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος είναι ιστορικός και μελετητής του βιβλίου, με πάθος για τις παλαιές εκδόσεις. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 ξεκίνησε να συλλέγει παλαίτυπες (15ος αι.-19ος αι.) ελληνικές εκδόσεις σε μια προσπάθεια που με τα χρόνια εξελίχθηκε σε στάση ζωής. Σπάνιες και μοναδικές εκδόσεις διασώθηκαν από παλιατζίδικα και επαναπατρίστηκαν αποτελώντας ιδιωτική συλλογή που περιλαμβάνει περισσότερους από 1.400 τίτλους σε 2.000 τόμους. Με την ονομασία «Βιβλιοθήκη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» η συλλογή ανήκει πλέον στο Ιδρυμα Ωνάση, το οποίο έχει αναλάβει τη συντήρηση και τον εμπλουτισμό της. Θα στεγαστεί στο κτίριο του Ιδρύματος Ωνάση (Λεωφ. Αμαλίας 56) και θα είναι ανοιχτή σε κοινό και ερευνητές.

Χθες έγινε η παρουσίαση της συλλογής, η οποία αποτελεί σημαντική μαρτυρία της εκδοτικής δραστηριότητας και των πνευματικών ενασχολήσεων των ελλήνων λογίων της Διασποράς για όλη την περίοδο από την πρώιμη Αναγέννηση ως τον ύστερο Διαφωτισμό. Εχει οργανωθεί σε πέντε θεματικές ενότητες, ενώ περιλαμβάνει λειτουργικά βιβλία και θεολογικά συγγράμματα (μοχλός της εκδοτικής κίνησης των πρώτων αιώνων της τυπογραφίας, με αντίτυπα που ο συνολικός αριθμός τους ξεπερνά τα 5.000.000), βιβλία σχετικά με την Αναγέννηση και τον Ουμανισμό, βιβλία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της νεοελληνικής γραμματείας (λογοτεχνικά έργα, λαϊκά αναγνώσματα, γραμματικές-λεξικά και σχολικά εγχειρίδια κάθε είδους).

Το πολυτιμότερο και το αρχαιότερο: σελίδες από το «Μέγα ετυμολογικόν» λεξικό (1499) και «Τα σωζόμενα» του Ομήρου (1488/89) «Περισσότεροι από 500 τίτλοι της συλλογής δεν βρίσκονται σε καμία δημόσια ελληνική βιβλιοθήκη» τόνισε στο «Βήμα» ο κ. Στάικος προσθέτοντας ότι «η αξία της είναι δύσκολο να εκτιμηθεί». Μας υπέδειξε όμως το πολυτιμότερο απόκτημα της συλλογής, το «Μέγα ετυμολογικόν» λεξικό που τυπώθηκε από τον Νικόλαο Βλαστό στη Βενετία το 1499. Ενα αριστούργημα της τυπογραφικής τέχνης της Αναγέννησης για τα πρωτογράμματα, τα επίτιτλα και την εκτεταμένη ερυθροτυπία του, αποτελεί την πρώτη έκδοση του πρώτου ελληνικής ιδιοκτησίας τυπογραφείου στη Βενετία. Η συλλογή περιλαμβάνει επίσης περιορισμένο αριθμό χειρογράφων του 12ου και του 17ου αιώνα.

Ο επισκέπτης μπορεί να ξεφυλλίσει τα πολύτιμα αποκτήματα και να αναζητήσει υδατόσημα και εκδοτικά σήματα ελληνικών τυπογραφείων, να θαυμάσει τα τυπογραφικά στοιχεία και την εικονογράφηση, αλλά και την αυθεντική στάχωση και βιβλιοδεσία με την οποία παραδίδονται πολλοί από τους τόμους. Από τα πιο εντυπωσιακά βιβλία, το μικρόσχημο Ευαγγέλιο σταχωμένο με μεταλλική ορειχάλκινη διακόσμηση, πιθανότητα της Γιαννιώτικης Σχολής, από το τυπογραφείο του Φοίνικος στη Βενετία το 1852.

Κατάλογος της βιβλιοθήκης θα εκδοθεί τις προσεχείς ημέρες. Η συλλογή θα προβάλλεται στον διαδικτυακό τόπο του Ιδρύματος Ωνάση, ενώ υπάρχει η πρόθεση μελλοντικής ψηφιοποίησης εκδόσεών της.

Τα αρχαιότερα βιβλία της συλλογής είναι «Τα σωζόμενα» του Ομήρου σε επιμέλεια του σημαντικού έλληνα λογίου Δημήτριου Χαλκοκονδύλη , το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε στη Φλωρεντία από το τυπογραφείο του Δ. Δαμιλά το 1488/89, και η «Ανθολογία διαφόρων επιγραμμάτων» του Μάξιμου Πλανούδη, σε φλωρεντινή έκδοση του Λορέντζο ντε Αλόπα 1494, με επιμέλεια του Ιανού Λάσκαρη, το δεύτερο βιβλίο που τυπώθηκε στη Φλωρεντία και το μοναδικό που τυπώθηκε αποκλειστικά με καπιταλάκια. Η συλλογή περιλαμβάνει και αντίτυπα μοναδικά στον κόσμο, όπως δύο εκδόσεις του τυπογραφείου του Αντόνιο Πινέλι στη Βενετία, ο «Αλέξανδρος ο Μακεδών» (1630) και ένας έμμετρος «Βίος του Αγίου και Μεγάλου Νικολάου» (1636).

Διαβάστε περισσότερα στο Βήμα (23.09.2010).