O «αγώνας» για τη διεύρυνση των Νόμπελ

Οι κατηγορίες των βραβείων Νόμπελ έχουν παραμείνει αμετάβλητες εδώ και πάνω από έναν αιώνα, με αποτέλεσμα κάποιοι επικριτές πλέον να ζητούν τη διεύρυνσή τους, προκειμένου να ανταποκρίνονται καλύτερα στις συνθήκες του σύγχρονου κόσμου.

«Περιμένω περισσότερα από τα βραβεία Νόμπελ» είπε ο επιδημιολόγος Λάρι Μπρίλιαντ, ένας από τους 10 διακεκριμένους επιστήμονες οι οποίοι έστειλαν μία ανοικτή επιστολή προς το Ίδρυμα Νόμπελ πέρυσι, ζητώντας να εξεταστεί το ενδεχόμενο διεύρυνσης των κατηγοριών των βραβείων.
«Τα εκτιμώ ως διαβεβαιώσεις διεθνούς εκτίμησης προς τα μεγαλύτερα επιτεύγματα, αλλά σήμερα είναι ανεπαρκή» είπε σχετικά.

Ο Μπρίλιαντ και άλλοι αποδοκιμάζουν το γεγονός ότι πολλοί ερευνητές δεν τιμώνται με Νόμπελ απλά επειδή η δουλειά βρίσκεται εκτός των κατηγοριών που περιλαμβάνονταν στη διαθήκη του Άλφρεντ Νόμπελ το 1895.
Σημερινά επιτεύγματα «αιχμής» σε τομείς όπως οι περιβαλλοντικές επιστήμες, η οικολογία και η δημόσια υγεία, για παράδειγμα, δεν αναγνωρίζονται στις κατηγορίες βράβευσης: ιατρική, φυσική, χημεία, λογοτεχνία και ειρήνη, που είχαν καθιερωθεί το 1901.
Αυτές οι κατηγορίες παραμένουν αμετάβλητες, και αν και η Σουηδική Κεντρική Τράπεζα το 1968 καθιέρωσε το Νόμπελ Οικονομικών στη μνήμη του Νόμπελ, το ίδιο το ίδρυμα έσπευσε γρήγορα να πει ότι δεν επρόκειτο για ένα «αυθεντικό» βραβείο Νόμπελ.
«Ο κόσμος έχει γίνει πολύ πιο σύνθετος» είπε ο Μπρίλιαντ, προσθέτοντας πως «πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές ακόμη κατηγορίες οι οποίες θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται στα Νόμπελ».

Ο επικεφαλής του ιδρύματος Νόμπελ, Μάικλ Σόλμαν, ωστόσο, απέρριψε την πρόταση: «Δεν θα υπάρξουν νέα βραβεία…υπάρχουν ήδη αρκετά. Οι υπάρχουσες κατηγορίες εκπροσωπούν τα πεδία ενδιαφέροντος του Άλφρεντ Νόμπελ» εξήγησε, επισημαίνοντας ότι «υπάρχουν πολλά άλλα βραβεία εκεί έξω, τα οποία μπορούν να φροντίσουν για τις νέες κατηγορίες».
Ο Σόλμαν επίσης ανέφερε ότι οι διαφορετικές επιτροπές Νόμπελ έχουν κατά καιρούς επιδιώξει να μεγαλώσουν το εύρος των αντικειμένων που εμπίπτουν στις κατηγορίες τους, κάνοντας πλέον εφικτό το να βραβευθεί, για παράδειγμα, κάποιος που έχει εργαστεί πάνω στο θέμα της κλιματικής αλλαγής.
Ο Τιμ Χαντ, Βρετανός βιοχημικός ο οποίος το 2001 είχε κερδίσει το Νόμπελ Ιατρικής, συμφώνησε ότι οι επιτροπές «κάνουν ό,τι μπορούν για να προσπελάσουν» τους περιορισμούς των κατηγοριών. Ήταν ανάμεσα σε αυτούς που υπέγραψαν το γράμμα του 2009 στο ίδρυμα, αλλά, όπως είπε, πιστεύει πως οι κατηγορίες οι ίδιες είναι μια χαρά- ωστόσο, είναι επικριτικός προς τον κανονισμό που λέει ότι μέχρι τρία άτομα μπορούν να μοιραστούν ένα βραβείο.
«Είναι απόλυτα δυνατόν να φανταστεί κανείς μία ανακάλυψη άξια βραβείου Νόμπελ η οποία δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο σε έναν, δύο ή τρεις ανθρώπους, που αναγκαστικά θα 'διέφευγε' της προσοχής» είπε σχετικά.

Άλλοι επικριτές επιμένουν πως δεν υπάρχει λόγος να μην είναι πιο ευέλικτο το ίδρυμα στον τρόπο προσέγγισής του στα βραβεία, από τη στιγμή που οι τελευταίες επιθυμίες του Νόμπελ έχουν επανειλημμένα «τροποποιηθεί» για να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το προαναφερθέν Νόμπελ Οικονομικών, το οποίο, αν και δεν αναγνωρίζεται ως «αυθεντικό» Νόμπελ, απονέμεται από τη Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών, όπως τα βραβεία Φυσικής και Χημείας, ενώ εμφανίζεται και στην ιστοσελίδα των Νόμπελ.
«Έχουν παραβιάσει τη διαθήκη και στο παρελθόν» είπε ο Μπρίλιαντ, επιμένοντας ότι «λαμβανομένου υπόψιν του βραβείου Νόμπελ Οικονομικών, γιατί να μη υπάρχει και ένα Νόμπελ παγκόσμιας υγείας;».
Επίσης, στη διαθήκη του Νόμπελ επισημαίνεται ότι το βραβείο θα έπρεπε να πάει σε «αυτούς που, κατά το προηγούμενο έτος, έχουν αποφέρει τα μεγαλύτερα οφέλη στην ανθρωπότητα» - ωστόσο, η επιτροπή πλέον σπάνια περιορίζεται στο διάστημα των τελευταίων 12 μηνών μόνο.
«Είναι πολύ δύσκολο να κρίνει κανείς αν μία ανακάλυψη ή επιστήμη έχει ωφελήσει την ανθρωπότητα κοιτώντας μόνο τον προηγούμενο χρόνο» είπε ο Πωλ Σόεμπλομ, ιστορικός του μουσείου Νόμπελ στην Στοκχόλμη.
«Ο ίδιος ο Άλφρεντ Νόμπελ ήθελε το βραβείο να συμβαδίζει με τις εξελίξεις…μπορώ να σκεφτώ πολλές κατηγορίες που θα έπρεπε να έχουν συμπεριληφθεί» συμπλήρωσε.

Πηγή: Η Καθημερινή (01.10.2010).