Ελληνας γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Ο ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΦΟΛΙΑΝΟ είναι Νιγηριανός, σπουδαστής Ωδείου και μουσικός. Είναι πιο πολύ γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο ΜC Υinka. Γράφει μουσική ραπ, τραγουδάει με τον Πλιάτσικα, εμφανίζεται στην τηλεόραση, σε μπαρ, σε φεστιβάλ. Εχει γεννηθεί στην Ελλάδα, μιλάει μόνον ελληνικά, οι δεσμοί του με τη χώρα του είναι ελάχιστοι. Διασκεδάζει ελληνικά, έχει έλληνες φίλους, θα παντρευτεί, θα κάνει ελληνάκια που θα μιλούν μόνο ελληνικά, θα πάνε στο ελληνικό σχολείο. Ενα πράγμα δεν μπορεί να κάνει μόνο ο Μανόλης:να αποφασίσει ποιος θα μαζεύει τα σκουπίδια του, ψηφίζοντας στις τοπικές εκλογές. Σαν τον Μανόλη υπάρχουν πολλοί ακόμη, το ζήτημα είναι ότι υπάρχουν και αρκετοί που δεν θέλουν να δουν το πρόβλημά του. Στην Ελλάδα τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα έρχεται ένα δικαστήριο και λέει στον κάθε ανάλογο Μανόλη ότι «δεν μπορείς να ψηφίσεις για δήμαρχο επειδή δεν έχεις γεννηθεί από έλληνες γονείς, δεν σε καλύπτει το “δίκαιο του αίματος”». Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, των πληθυσμιακών μετακινήσεων κάποιοι μένουν αμετακίνητοι. Η Ιστορία όμως έχει δείξει ότι όλα αλλάζουν, ακόμη και το τι θεωρούμε έθνος ή λαό. Παράδειγμα τρανό η ίδια η Ελλάδα.

Η ιστορικός Εφη Γαζή στην ανέκδοτη εργασία της «Πατρίς Θρησκεία Οικογένεια» αναφέρει πως το 1885 γύρω από το περιοδικό «Η Ανάπλασις» οι εθναμύντορες Κ. Διαλησμάς και Μ. Γαλανός εμπνεόμενοι από τη διδασκαλία ενός αμφιλεγόμενου προσώπου, του Απόστολου Μακράκη , ζητούσαν να φτιάξουν τον «τέλειο άνθρωπο», τον «τέλειο πολίτη», τον «τέλειο ηθικό άνδρα» και αυτός θα μπορούσε να είναι μόνον Ελληνας από καταγωγή, ούτε Σλάβος ούτε Αλβανός ούτε Βούλγαρος ούτε οποιοσδήποτε αλλοεθνής. Θεωρίες που βρέθηκαν στην κορύφωσή τους επί ναζιστικής κυριαρχίας. Από τότε όμως πέρασαν χρόνια πολλά.

Από ένα μη ελληνικό όνομα, όπως αναγράφεται και στον πίνακα, αρχίζουν οι κατάλογοι εκλογικού τμήματος των πρόσφατων αυτοδιοικητικών εκλογών Η ιστορικός Χριστίνα Κουλούρη λέει ότι «η αρχή της καταγωγής, τα εθνοπολιτισμικά κριτήρια για την παραχώρηση της ιθαγένειας και το δίκαιο του αίματος αποτελούν, τουλάχιστον από ιστορική άποψη, εξαιρετικά ασαφείς και δύσκολα προσδιορίσιμες έννοιες. Ενα έθνοςκράτος, όπως το δικό μας, που συγκροτήθηκε μέσα από διαδοχικές αλλαγές συνόρων και μεγάλα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα, που άσκησε επί έναν αιώνα περίπου αλυτρωτική πολιτική και διήνυσε μια ταραχώδη πολιτική και πολιτειακή διαδρομή χρειάζεται ισχυρή δόση φαντασίας για να επικαλείται το “όμαιμον” των πολιτών του. Του γεγονότος αυτού είχαν άλλωστε επίγνωση οι σχεδιαστές της μεγαλοϊδεατικής πολιτικής που αποδέχονταν σιωπηλά την αναπόφευκτη πολυπολιτισμικότητα της “Μεγάλης Ελλάδας”».

Σχηματικά μπορούμε να πούμε ότι ως το 1923 Ελληνας γινόσουν. Μετά το 1923 Ελληνας γεννιόσουν. Για την κυρία Κουλούρη «σήμερα, η διαδικασία παγκοσμιοποίησης, οι μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών και οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες δημιουργούν νέα δεδομένα για τον ορισμό της ιθαγένειας, τα οποία το έθνος-κράτος καλείται να διαχειριστεί. Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Η ελληνική πολιτεία οφείλει να επανεξετάσει τα κριτήρια προσδιορισμού της εθνικής ταυτότητας και της ιδιότητας του πολίτη- ποιους ενσωματώνει και ποιους αποκλείει- αν θέλει να έχει κοινωνική συνοχή και ειρήνη».

Οι συνταγματολόγοι είναι επίσης κατηγορηματικοί. Ο Κώστας Μποτόπουλος επισημαίνει ότι το ζήτημα έχει τρεις πλευρές: τη νομική, την πολιτική και την οικονομική. Το νομικό ζήτημα κατά τη γνώμη του είναι ξεκάθαρο. Το Σύνταγμα δεν παραβιάζεται με τον νόμο που δίνει τη δυνατότητα σε μερίδα μεταναστών να ψηφίζουν υπό προϋποθέσεις στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η άποψη του Δ΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας ότι ο νόμος δεν συμβαδίζει με τη συνταγματική έννοια της λαϊκής κυριαρχίας δεν προκύπτει από πουθενά. Δηλαδή πουθενά δεν ορίζεται ότι η λαϊκή κυριαρχία προϋποθέτει την εξ αίματος καταγωγή, δηλαδή την κα θαρότητα της φυλής. Ενας άλλος συνταγματολόγος υποστηρίζει ότι αν τραβήξουμε αυτή την ιστορία στα άκρα θα φτάσουμε σε τραγελαφικές καταστάσεις, «π.χ. το Σύνταγμα αναφέρει ότι μεριμνά για την υγεία των πολιτών. Ενα αφγανάκι πληγωμένο σε δυστύχημα δικαιούται περίθαλψη από το κράτος ή όχι; Με τη λογική των δικαστών του ΣτΕ, αφού δεν είναι έλληνας πολίτης, μάλλον όχι». Το πολιτικό ζήτημα είναι κατά τον κ. Μποτόπουλο καίριο: «Σε αυτούς τους ανθρώπους, δηλαδή τους μετανάστες,ζητούμε να έχουν ένα σωρό υποχρεώσεις, να πληρώνουν φόρους, δημοτικά τέλη, ένσημα κτλ. Δικαιώματα θα έχουν;

Προφανώς και πρέπει να έχουν». Τέλος, το ιδεολογικό ζήτημα τέθηκε από την ίδια την απόφαση του Τμήματος του ΣτΕ. Τι θεωρούμε λαό, λοιπόν, σήμερα; Ο κ. Μποτόπουλος αναφέρει ότι «σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία δεν μπορούμε να μιλάμε για λαό με το κριτήριο της “καθαρότητας”, είναι ανιστορικό, για να μην πω ότι είναι αστείο».

Το «δίκαιο του αίματος» έχει προ πολλού αμφισβητηθεί.Χαρακτηριστικά τo 1951 ο Lucien Febvre,επιφορτισμένος από την UΝΕSCΟ για τη σύνταξη ενός κειμένου προκειμένου να γίνει μοντέλο για τα αναθεωρημένα σχολικά εγχειρίδια,επιμένει «στον μυθικό και λανθασμένο χαρακτήρα της ιδέας της φυλής και του αίματος»,όπως και της «περίεργης έννοιας της καθαρότητας».Στην ιδέα ότι οι φυλές είναι άνισες και ότι οι αναμείξεις θα είναι καταστροφικές,η UΝΕSCΟ αντιπαραθέτει την άποψη ότι αντιθέτως είναι ωφέλιμες και από το 1951 εκδίδει για το ευρύ κοινό επιστημονικές μελέτες που εξηγούν με επιστημονικό τρόπο τους φυλετικούς μύθους που κυκλοφορούσαν.[Chlo Μaurel.«La question des races»- Le programme de l΄ Unesco. Περιοδικό Gradhiva 2007, 5,114-131 (http://gradhiva.revues.org/815)].

Υπάρχουν και οι σκεπτικιστές όπως ο γενετιστής και ακαδημαϊκός Κώστας Κριμπάς που συνιστά να είμαστε «πιο προσεκτικοί και να περιμένουμε την απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ». Μας λέει ότι θα ήθελε«να προστατεύεται κάπως το έθνος», αλλά όταν τον ρωτάμε για τους πάνω από δύο δεκαετίες εγκατεστημένους στην Ελλάδα Αλβανούς τούς χαρακτηρίζει «ξεχωριστή περίπτωση». Προτείνει να ξεχωρίζεται η ιθαγένεια από την κάρτα εργασίας.

Θεωρεί σημαντικό στοιχείο την πολιτιστική ενσυνείδητη ενσωμάτωση των μεταναστών στη χώρας μας. Αναφέρει την αμερικανική εμπειρία: «Στην Αμερική όταν πάρεις υπηκοότητα σε βάζουν να ορκιστείς ότι αν γίνει πόλεμος με την πρώην πατρίδα σου θα υπερασπιστείς τη νέα σου πατρίδα, την Αμερική. Είναι πρόθυμοι γι΄ αυτό οι μετανάστες μας; Δεν ξέρω»

Πηγή: Το Βήμα (06.02.2011).