Τροπικοί, η κοιτίδα της ζωής

Το 2010 γιορτάζεται ως Ετος Βιοποικιλότητας και το Σάββατο 22 Μαΐου η μέρα είναι επίσης αφιερωμένη στην ποικιλία της ζωήςμια ποικιλία που απειλείται από την ανθρώπινη παντοκρατορία στον πλανήτη. Μπροστά στη λαίλαπα αυτή υπάρχει όμως μια περιοχή που αντιστέκεται. Δεν είναι άλλη από την τροπική ζώνη που συνεχίζει να «γεννά» ζωή με απίστευτους ρυθμούς και να την «εξάγει» απλόχερα ακόμη και στους Πόλους!

O Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει ανακηρύξει το 2010 Ετος Βιοποικιλότητας. Ενώ στον πλανήτη μας θα μπορούσαν να ζουν ως και 30 εκατομμύρια είδη, ως τώρα έχουν εντοπιστεί μόλις 2 εκατομμύρια. Εντυπωσιακός αριθμός από αυτά- 114.000- καταγράφηκε μόνο τα τελευταία τρία χρόνια. Η εξερεύνηση της ζωής γύρω μας βρίσκεται μόλις στην αρχή. Είναι λοιπόν λογικό το ότι ο ΟΗΕ θέλει να γιορτάσουμε.

Παράλληλα όμως πρέπει να κάνουμε και έναν απολογισμό. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες προκαλούν μαζική εξαφάνιση των ειδών, με τις σωστές ωστόσο ενέργειες μπορούμε να επαναφέρουμε τη ζωή σε κανονικά επίπεδα. Επιτέλους αρχίζουμε να κατανοούμε τι είναι αυτό που δημιουργεί τη βιοποικιλότητα και πώς μπορούμε να σχεδιάσουμε σωστά προγράμματα διατήρησης των απειλούμενων ειδών. Είμαστε επίσης σε θέση να προβλέψουμε πώς οι σημερινές δραστηριότητές μας θα διαμορφώσουν τη βιοποικιλότητα στο μέλλον. Οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες, ακόμη όμως είναι στο χέρι μας να τις αλλάξουμε.

Ο θησαυρός του Γιασούνι

Στα βάθη της Δυτικής Αμαζονίας βρίσκεται το Εθνικό Πάρκο Γιασούνι. Σε ένα μέσο εκτάριο αυτού του πυκνού τροπικού δάσους μπορεί να βρει κανείς περισσότερα είδη δένδρων από όσα ενδημικά είδη υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά μαζί, όπως και 150 είδη αμφιβίων και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, περίπου 100.000 είδη εντόμων. «Είναι δύσκολο να προχωρήσεις γρήγορα εκεί, γιατί ανά μερικά λεπτά βλέπεις ή ακούς κάτι καινούργιο» λέει ο Ματ Φάινερ της οργάνωσης «Σώστε τα Δάση της Αμερικής», που εδρεύει στην Ουάσιγκτον. Σύμφωνα με τις μελέτες του κ. Φάινερ και άλλων ειδικών, οι οποίες δημοσιεύθηκαν τον περασμένο Ιανουάριο, στο Γιασούνι υπάρχουν περισσότερες διαφορετικές μορφές ζωής από οπουδήποτε αλλού στη Νότια Αμερική. Ισως αποτελεί τον τόπο με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στον πλανήτη.

Αν όντως το Γιασούνι έχει αυτόν τον τίτλο, η «τροπική» γεωγραφική θέση του δεν είναι κάτι το οποίο εκπλήσσει τους βιολόγους. Οι Τροπικοί έχουν να επιδείξουν παραπάνω από δεκαπλάσια είδη ζώων και φυτών απ΄ ό,τι η Αρκτική, ενώ η βιοποικιλότητα μειώνεται σταθερά όσο πλησιάζει κανείς προς τους Πόλους, τόσο στην ξηρά όσο και στα βάθη των ωκεανών. Το μεγάλο ερώτημα είναι: Γιατί; Τι είναι αυτό που ευνοεί σε τέτοιον βαθμό τη βιοποικιλότητα στις τροπικές περιοχές; Το μυστήριο απασχολεί τους βιολόγους εδώ και δεκαετίες και το Γιασούνι ίσως μας βοηθήσει να βρούμε την απάντηση.

Σύμφωνα με μια κλασική θεωρία, η αιτία είναι απλώς το γεγονός ότι κοντά στον Ισημερινό υπάρχει περισσότερη κατοικήσιμη έκταση απ΄ ό,τι στους Πόλους. Εκ πρώτης όψεως αυτό ακούγεται λογικό. Οι Τροπικοί έχουν πενταπλάσια έκταση από τις πολικές περιοχές, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι στην ξηρά η κατοικήσιμη έκταση σχετίζεται με τον αριθμό των ειδών. Οι έρευνες στον ωκεανό δείχνουν ωστόσο διαφορετική εικόνα.

Διαβάστε περισσότερα στο Βήμα (16.05.2010).