Τα επίπεδα λειτουργίας της μνήμης

Η μνήμη, ο τρόπος δηλαδή που οι άνθρωποι αναφέρονται στο παρελθόν και το πώς το αναπαριστούν και το μετασχηματίζουν, λειτουργεί σε πολλά επίπεδα.

Βραχύχρονη

Αναφέρεται στις πληροφορίες που αποθηκεύουμε προσωρινά στον εγκέφαλό μας και ανακαλούμε εστιάζοντας την προσοχή μας. Χαρακτηρίζεται από περιορισμένη χωρητικότητα και από μικρή διάρκεια αποθήκευσης (30-45 δευτερόλεπτα). Εκεί π.χ. αποθηκεύουμε τον αριθμό ενός τηλεφώνου όταν ψάχνουμε στον τηλεφωνικό κατάλογο και τον «κρατάμε» μεχρι να κάνουμε το τηλεφώνημα. Για την αξιολόγησή της έχουν δημιουργηθεί δοκιμασίες μνήμης αριθμών (ικανότητα ανάκλησης ψηφίων), μνήμης αφηγηματικής (ικανότητα ανάκλησης μιας ιστορίας), οπτικής (ανάκλησης ονομάτων αντικειμένων), οπτικοχωρητικής (παρατηρητικότητας) και λεκτικής μνήμης (έχει σχέση με την ικανότητα επανάληψης προτάσεων).

Μακρόχρονη

Είναι πληροφορίες που συγκρατούμε π.χ. όταν μελετάμε για εξετάσεις και μπορούμε να ανακαλούμε για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ακόμη και για πάντα. Χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη σταθερότητα και συνήθως δεν επηρεάζεται στα πρώτα στάδια κάποιας εγκεφαλικής διαταραχής, όπως π.χ. της νόσου Αλτσχάιμερ. Μάλιστα όσοι αρχίζουν να αντιμετωπίζουν μνημονικές διαταραχές στηρίζονται σ’ αυτή για να αντισταθμίσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν με τη βραχύχρονη μνήμη.

Εκδηλη

Διαμορφώνεται συνειδητά και μπορεί να «δηλωθεί» λεκτικά. Σ’ αυτό το είδος συγκαταλέγεται η απομνημόνευση γεγονότων, όπως ιστορικές ημερομηνίες ή ονόματα. Από τη στιγμή που μια τέτοια πληροφορία αποθηκευτεί αποτελεσματικά στα αρχεία της μνήμης μας, έχουμε τη δυνατότητα να την ανακαλέσουμε συνειδητά αργότερα.

Αδηλη

Απαιτεί δεξιότητες οι οποίες αναπτύσσονται με μακροχρόνια εξάσκηση, δεν ανακαλούνται συνειδητά και συνήθως προϋποθέτουν σύνθετες κινητικές ικανότητες ( λόγου χάρη η ικανότητα να κάνει κάποιος ποδήλατο, να παίζει μπάσκετ ή να δακτυλογραφεί με τυφλό σύστημα.) Είναι λιγότερο ευάλωτη σε εκφυλιστικές ασθένειες. Ετσι εξηγείται για παράδειγμα γιατί ένας παίκτης του γκολφ μπορεί να είναι ακόμα εξαιρετικά ικανός στο χτύπημα της μπάλας, αλλά να έχει ξεχάσει προ πολλού τους κανόνες του παιχνιδιού.

Συλλογική

Σύμφωνα με τον Μορίς Χολμπάχ, έναν από τους πρώτους μελετητές των φαινομένων της συλλογικής μνήμης, οι κοινωνικές ομάδες συνθέτουν τις δικές τους εικόνες για τον κόσμο, κατασκευάζοντας συμφωνημένες εκδοχές του παρελθόντος, οι οποίες αποκρυσταλλώνονται και γίνονται καθολικές μέσα από τις κοινωνικές πρακτικές επικοινωνίας και όχι μέσα από τις ατομικές αναμνήσεις των ανθρώπων. (Maurice Halbwachs, «La Memoire collective», PUF, Παρίσι 1950).

Επιλεκτική

Είναι η ικανότητα του εγκεφάλου να απομονώνει συγκεκριμένες αναμνήσεις και να τις αγνοεί εντελώς, ώστε να θυμηθεί καλύτερα κάποιες άλλες. Σύμφωνα με δημοσίευση στο περιοδικό «Science» μιας ομάδας επιστημόνων του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, με επικεφαλής τον καθηγητή Brendan Depiu, έχουμε επιλεκτική μνήμη για τις αρνητικές αναμνήσεις κι εμπειρίες, μπορούμε δηλαδή να καταπιέσουμε τις αναμνήσεις που μας δημιουργούν συναισθήματα θλίψης.

Αριθμομνήμονες

Μπορούν να θυμηθούν αριθμούς αλλά και να λύσουν από μνήμης προβλήματα που απαιτούν πράξεις με μεγάλους αριθμούς. Οι αριθμομνήμονες είναι δύο ειδών, οι οπτικοί και οι ακουστικοί και έχουν την ικανότητα να κινητοποιούν τη βραχύχρονη μνήμη.

Ψεύτικες αναμνήσεις

Είναι αυτές που διαστρεβλώνουν ένα γεγονός ή που αφορούν ένα γεγονός το οποίο δεν συνέβη ποτέ. Σύμφωνα με έρευνες της καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Irvine της Καλιφόρνιας Ελίζαμπεθ Λόφτους, μόνο μια λεπτή γραμμή χωρίζει τη φαντασία από την πραγματικότητα στο ανθρώπινο μυαλό, αφού το 25% του συνολικού πληθυσμού μπορεί να αναπτύξει ψεύτικες αναμνήσεις. Η ειδικός στο πεδίο της μνήμης και η ομάδα της κατάφεραν να «εμφυτεύσουν» ψεύτικες αναμνήσεις σε εθελοντές χρησιμοποιώντας απλούς υπαινιγμούς. Επειτα από 20 χρόνια πειραμάτων σε πάνω από 20.000 εθελοντές,κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι όταν εμπλουτίζουμε μια ιστορία με λεπτομέρειες, πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες να τις ενσωματώσουμε κι αυτές στη μνήμη μας.

Πηγή: Τα Νέα (03.03.2011).