Τα παιδιά μας δεν θα διαβάζουν όπως εμείς

Η ημερίδα που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕ ΒΙ) στη διάρ κεια της 7ης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου Θεσσαλο νίκης για το ψηφιοποιημένο βιβλίο, αν είναι επανάσταση ή απλώς εξέλιξη, κα θησύχασε εν μέρει τον κόσμο του βι βλίου. Ολοι συμφώνησαν ότι η εξέλιξή της είναι μεν καταιγιστική αλλά μάλλον θα γίνει με αργό ρυθμό. Το αποδεικνύ ει η παγκόσμια αγορά του βιβλίου.

Π.χ. σήμερα τα e-books καταλαμβά νουν στην πίτα της αγοράς μόνο το 3% στις ΗΠΑ, το 0,1% στη Γαλλία και ακό μη και στην Ιαπωνία, τη βασίλισσα των ηλεκτρονικών manga, η αγορά δεν απογειώνεται. Καμία σχέση με ό,τι έχει συμβεί στη βιομηχανία της μουσικής. Τελικά μάλλον δεν υπάρχει λόγος πανικού!

Σύμφωνα με έρευνες που διενεργήθη καν σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, η δυνατή πίστη στο παραδοσιακό βι βλίο οφείλεται στο ότι είμαστε φανατι κά δεμένοι με το ίδιο το βιβλίο ως αντι κείμενο, κάτι που δεν ισχύει τουλάχι στον προς το παρόν με τα «νέα βιβλία» και τους «νέους τρόπους» ανάγνωσης που μας αφήνουν αρκετά αδιάφορους.

Ομοια αντίδραση «προς την αλλαγή» υπήρξε πριν από πέντε αιώνες στην εποχή του Γουτεμβέργιου με την εφεύ ρεση της τυπογραφίας. Πολλοί άνθρω ποι δεν ήθελαν τότε σε αντίθεση με ό,τι θα πίστευε κάποιος να διαβάζουν αυτά τα τυπωμένα βιβλία, καθώς οι πρώτες εκτυπώσεις ήταν ακαλαίσθη τες και γεμάτες λάθη σε σύγκριση με τα όμορφα χειρόγραφα κείμενα με τις καταπληκτικές μικρογραφίες της επο χής (το ίδιο συμβαίνει σήμερα με τα ψηφιακά βιβλία, με το επιχείρημα της

κουραστικής ανάγνωσης στην κάθετη οθόνη του υπολογιστή και της τρεμάμενης οθόνης των σημερινών e-books που κουράζει τα μάτια). Λίγοι ήταν αυ τοί που πρόβλεψαν τότε το λαμπερό μέλλον του τυπωμένου βιβλίου, το βι βλίο που έγινε με το πέρασμα των αιώ νων η βάση του πολιτισμού του δυτι κού κόσμου, η σπονδυλική στήλη της εκπαίδευσης μέσω της οποίας μεταδί δονται οι αξίες και διαμορφώνονται οι ταυτότητες των λαών.

Με αυτά τα βιβλία μάθαμε την αγάπη για την ανάγνωση. Από αυτά αντλούμε μεγάλη ευχαρίστηση όταν τα διαβάζουμε. Ευχαρίστηση, αυτή είναι η λέξη«κλειδί». Η ευχαρίστηση είναι ένας θε μελιώδης μηχανισμός για την επιβίω σή μας. Είναι η κινητήριος δύναμη πολ λών επιλογών μας. Αν δεν εκτιμήσουμε τον ρόλο της, με δυσκολίες θα προτρέ ξουμε του μέλλοντος του βιβλίου και της ανάγνωσης. Αυτή η ευχαρίστηση

για την ανάγνωση κρατάει από την παι δική ηλικία, τότε που διαμορφώνεται η ψυχολογία του καθενός μας, όταν οι γονείς μας και οι δάσκαλοί μας μάς άνοιξαν την όρεξη για διάβασμα. Αφού μάθαμε να διαβάζουμε μέσα από τυ πωμένα βιβλία, είναι αυτή η μορφή ανάγνωσης που μας ευχαριστεί. Ολοι οι επιστήμονες το γνωρίζουν: η ευχα ρίστηση είναι κατά κάποιον τρόπο επίκτητη.

Ποια είναι η ευχαρίστηση ανάγνωσης για τα παιδιά σήμερα; Ζουν σε έναν άλ λον κόσμο, πολύ πιο ψηφιακό από τον δικό μας. Τα παιδιά μας δεν θα διαβά ζουν όπως διαβάζουμε εμείς, είναι προ φανές. Συνεχίζουν βεβαίως να διαβά ζουν τα παραδοσιακά βιβλία αλλά παράλληλα διαβάζουν κείμενα μέσω του Διαδικτύου, του e-book, του i-Ρad, του κινητού τους τηλεφώνου κτλ. Τους αρέ σει να γεύονται όλα τα διαθέσιμα μέσα ανάγνωσης. Τους αρέσει αυτή η υπερ δραστηριότητα που προκαλούν αυτά τα νέα μέσα ανάγνωσης. Τους αρέσει τρομερά ότι μπορούν να επέμβουν στο κεί μενο το οποίο διαβάζουν και ότι μπο ρούν να το τροποποιήσουν.

Οι συμπεριφορές αυτές είναι επανάσταση στον τρόπο ανάγνωσης. Η ανά γνωση γίνεται με πιο γρήγορο ρυθμό, αποσπασματικά και ενδεχομένως πιο επιφανειακά. Η λογοτεχνία δεν είναι πια η μοναδική πρωταγωνίστρια στην ανάπτυξή τους.

Οταν οι αγορές ηλεκτρονικού βιβλίου, ήδη αρκετά αποδοτικές για τα εγκυκλοπαιδικά και επιστημονικά βιβλία, θα αρχίσουν να προσφέρουν σε αυτή τη μορφή ένα μυθιστόρημα με τη δυ νατότητα ταυτόχρονα ανοίγοντας έναν σύνδεσμο (υπερκείμενο) να ακούσει κάποιος το τραγούδι για το οποίο μιλάει ο συγγραφέας ή να δει τον πίνακα του Πικάσο τον οποίο περιγρά φει ή ακόμη και να δει ένα βίντεο με το τοπίο όπου η δράση λαμβάνει χώρα, τότε εμείς, η παλαιά γενιά, θα καταλά βουμε τα παιδιά. Θα καταλάβουμε για τί αυτή η μορφή ανάγνωσης τα ελκύει. Αλλο παράδειγμα: στο εγγύς μέλλον αν δεν το έχει ήδη κάνει κάποιος ξένος εκδότης ένας τουριστικός οδη γός θα επιτρέπει να επεμβαίνουμε στο κείμενο και να το συμπληρώνουμε με τις δικές μας εμπειρίες. Ετσι, με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί κάποιος να πα ρεμβαίνει στο κείμενο, να το αλλάζει, να το εμπλουτίζει, προσθέτοντας ολό κληρες παραγράφους, ίσως και ολό κληρα κεφάλαια, αν ο συγγραφέας έχει ξεχάσει ένα μνημείο ή ένα ενδια φέρον τοπίο.

Το χάσμα των γενεών είναι φανερό. Τα παιδιά γεννήθηκαν με έναν υπολογι στή στην κούνια τους. Δεν έχουν να κάνουν καμία προετοιμασία για την προσαρμογή τους στην ψηφιακή ανά γνωση. Η δική τους ευχαρίστηση έχει χτιστεί με αυτόν τον τρόπο ανάγνωσης. Τα παιδιά θα επιταχύνουν τα πράγματα και θα οικοδομήσουν ένα νέο περιβάλλον ανάγνωσης που θα μοιάζει να μετατρέπεται πιο πολύ σε μια επανάσταση παρά σε μια απλή εξέ λιξη. Αυτή η ώρα έρχεται.
 
Πηγή: Βήμα Ιδεών (02.07.2010).